Triac là một linh kiện không thể thiếu trong hầu hết các bo mạch điện tử hiện nay. Nó được sử dụng rộng rãi trong các ứng dụng điều khiển động cơ và đèn. Tuy nhiên, Triac vẫn là một thuật ngữ còn lạ lẫm đối với nhiều người không trong ngành điện tử – điện lạnh hoặc mới vào nghề. Vậy triac là gì? Nó có tác dụng gì với các bo mạch điện tử. Hãy cùng tìm lời giải đáp cho các thắc mắc này trong bài viết dưới đây nhé!
Triac là gì?
Triac là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Triode for Alternating Current, có thể hiểu là linh kiện ba chân dành cho các thiết bị sử dụng dòng điện xoay chiều. Triac là một linh kiện có kích thước khá nhỏ, thường xuất hiện ở mọi bảng bo mạch điện tử hiện nay. Đây là loại thiết bị chuyển đổi điều khiển, thường được sử dụng để điều khiển công suất của các thiết bị như đèn, quạt, máy bơm và các thiết bị điện gia dụng khác. Triac được thiết kế để làm tăng, giảm độ sáng hoặc tốc độ của các thiết bị này thông qua việc điều chỉnh dòng điện. Triac được ký hiệu là T trên mạch điện tử.
Linh kiện điện tử Triac là gì – Ký hiệu triac (Ảnh: Internet)
Cấu tạo của Triac là gì?
Triac có cấu tạo gồm các phần tử bán dẫn, tất cả gồm 5 lớp bán dẫn tạo nên cấu trúc đồng nhất P-N-P-N thyristor theo cả hai chiều giữa các cực T1 và T2 trong bảng bo mạch. Trang bị Triac cũng giống như việc trang bị hai thyristor đấu song song ngược có thể dẫn điện ở cả hai đầu. Muốn Triac hoạt động ổn định, người dùng sẽ cần cung cấp xung điện cho chân G của Triac.
Hiện nay, Triac được phân thành hai loại chính như sau:
- Triac 3Q: Là loại triac khi dùng được kích hoạt tại góc phần tư 1, 2, 3. Triac 3Q sẽ không có mạch bảo vệ nên nó hoạt động tốt nhất trong các thiết bị có tải không điện trở.
- Triac 4Q: Là loại Triac hoạt động được trong cả bốn chế độ và được trang bị thêm các linh kiện bảo vệ bổ sung như điện trở hoặc tụ điện. Khi hoạt động, triac 4Q sẽ được mắc nối tiếp với một cuộn cảm ở trong thiết bị.
Tìm hiểu về cấu tạo của triac (Ảnh: Internet)
Nguyên lý hoạt động của Triac
Như đã tìm hiểu về khái niệm Triac là gì trên đây, nó được sử dụng để điều khiển dòng điện xoay chiều có vai trò như một công tắc điện chuyên dụng. Khi điều khiển, chúng có thể xoay chiều các chân để tạo thành các công tắc điện tạm thời giúp bảo đảm an toàn cho bảng mạch. Một triac sẽ có ba chân cơ bản, chân T1 còn có thể ký hiệu là A2, chân T2 có thể ký hiệu là A2 và chân G. Trong đó, T1 và T2 là chân được xem như hai tiếp điểm của một công tác, chân G sẽ được coi như là nút bấm của công tắc. Khi cho dòng điện chạy từ chân G sang chân T1 hoặc ngược lại sẽ cho phép dòng điện chính chạy thông từ T1 sang T2.
Triac có thể điều khiển dòng điện trong bo mạch bằng cả xung âm và xung dương. Đây là điểm linh hoạt khiến Triac trở thành bộ phận không thể thiếu đối với các bảng bo mạch điện tử. Về bản chất, khi hoạt động ở xung điện âm thì triac có độ nhạy có vẻ yếu hơn so với hoạt động ở xung điện dương. Vì thế, trong thực tế để đảm bảo cho mạch điều khiển triac hoạt động được tốt nhất, người ta thường sử dụng dòng điện dương để khởi động.
Tìm hiểu nguyên lý hoạt động của triac trong bo mạch điện tử (Ảnh: Internet)
Ứng dụng của Triac
Triac là một linh kiện bán dẫn có vai trò như một công tắc đóng ngắt điện cho tải xoat chiều. Vậy cụ thể ứng dụng của Triac là gì?
Triac có tính năng hai chiều giúp chúng chuyển đổi thuận tiện cho dòng điện xoay chiều (AC). Ngoài ra, áp dụng một kích hoạt ở góc pha điều khiển của AC trong mạch chính cho phép điều khiển được dòng điện trung bình vào tải hay còn gọi là điều khiển pha. Điều này thường được sử dụng để kiểm soát tốc độ của động cơ cảm ứng, kiểm soát máy sưởi điện, đèn mờ.
Có thể thấy triac được dùng nhiều trong các đèn bàn học có chức năng điều chỉnh độ sáng, bộ phận điều khiển quạt trần, trong các mạch điều khiển tốc độ máy khoan, nồi phở điện, trong các bộ điều khiển nhiệt độ của lò nướng công nghiệp, tủ sấy, nồi hơi, tủ hấp,…
Triac rất dễ sử dụng, có chi phí thấp thay vì phải sử dụng hai thyristor cho các ứng dụng có công suất thấp. Khi cần công suất cao hơn, hai thyristor đặt đối song với nhau sẽ thường được sử dụng.
Tìm hiểu về các công dụng của triac (Ảnh: Internet)
Tuy nhiên, người ta lại không dùng nó trong các ứng dụng chuyển mạch công suất cao. Lý do bởi vì đặc tính chuyển mạch không đối xứng của nó.
Triac thường được sử dụng phổ biến trong nhiều ứng dụng chuyển mạch điện:
- Kiểm soát các thiết bị gia dụng nhỏ hoạt động bằng dòng điện xoay chiều.
- Điều khiển tốc độ quạt điện.
- Điều khiển động cơ nhỏ.
- Đèn điều chỉnh ánh sáng trong nhà.
>>> Có thể bạn quan tâm: Điện trở là gì?
Kết luận
Thông qua bài viết này, hy vọng những thông tin mà Hapoin chia sẻ về Triac là gì và nguyên lý hoạt động đã giúp bạn đọc hiểu hơn về linh kiện này. Triac là thiết bị chuyển đổi điều khiển thường được dùng để điều khiển công suất của các thiết bị điện như quạt, đèn, máy bơm và các thiết bị điện gia dụng. Nó được thiết kế để giúp làm tăng, giảm độ sáng hay tốc độ của các thiết bị điện thông qua việc điều chỉnh dòng điện.
Jasmine Wu – Hapoin
